BASIM-YAYIN TEKNİKERİ

TANIM

Matbaada yapılacak basım işini tasarlayan ve basım işini son aşamasına kadar yürüten kişidir.

GÖREVLER

Basım işiyle uğraşanların işyerlerinde yaptıkları işler 3 aşamada gerçekleşir. Bunlar,

•Basım öncesi,

•Basım,

•Basım sonrası.

Basım öncesinde ve basımda yapılacak iş ve görevler, kullanılacak baskı tekniğine göre de farklılıklar göstermektedir. Bu baskı teknikleri aşağıda açıklanmıştır.

Tipo (Yüksek) Baskı:

Baskı kalıbında görüntüyü yansıtacak yerlerin yüksek, yansıtmayacak yerlerin çukurda olduğu baskı türüdür. Bu teknik, günlük gazetelerden lüks dergi baskılarına, kartvizit ve kitap baskılarına uygulanmaktadır. Bu baskı tekniği ile çalışanların görevleri:               

•İstenilen işin orijinaline uygun olarak basılması amacıyla planlama yapar, kullanılacak malzemeyi hesaplayarak temin eder,

•El veya makine ile harfleri dizer,

•Kataloglardan, kullanılacak renkleri belirler. Müşterinin isteğine göre, ana renkleri kullanarak 2-3 karışımlı boyayı hazırlayabilir.  

•İşin baskıya hazır hale gelmesi için, bakır, alüminyum veya plastik kalıpları yani klişeleri kullanarak basım kalıbını hazırlar,

•Kalıbı çembere uygun şekilde yerleştirir,

•Kalıpları otomatik olarak seçer ve satır halinde dizen bir makineyi çalıştırır ve baskıya geçer,

•Basılı ürünü makineden çıkarır ve istiflenmesini sağlar,

•Ürünün müşterinin isteğine ve orijinaline uygunluğunu kontrol eder.                                      

Ofset (Düz) Baskı: Bu baskı kalıpları, görüntü bölgeleri mürekkebi kabul edecek, görüntü olmayan bölgeler reddedecek şekilde hazırlanır ve sistemde tüm çalışma fotoğrafçılık esasına göre yürütülür. Bu teknik son yıllarda hızla gelişmiş olup, az zamanda çok baskı yapılabildiğinden ticari amaçlı ambalaj kâğıdı, etiket, broşür, kartpostal, dergi, kitap, harita vb. basımı ile gazetelerin magazin eklerinin basımında kullanılmaktadır. Bu baskı tekniği ile çalışanların görevleri:

•Basım işi için malzeme hesabı yapar ve malzemeyi temin eder,     

•Negatif film rötuşlarını yapar ve temizler,                        

•Orijinaline göre filmin montajını yapar, yapılan işlerin kalıbını çeker,

•Baskıda kullanacağı uygun mürekkebi hazırlar,

•Mürekkep alıcı ve mürekkep verici merdaneleri ayarlar,

•Ofset kauçuğunu hazırlar (kesilmesi, delinmesi, bilenmesi)

•Baskı plakasını makineye yerleştirerek, reprodüksiyon atölyesinden gelen filmin istenilen malzeme üzerine tek renkli veya çok renkli baskısını yapar.

Gravür (Çukur) askı: Tipo baskının aksine, kalıpta görüntüyü yansıtacak (basacak) yerlerin çukurda, yansıtmayacak yerlerin yüksekte olduğu baskı tekniğidir. Bu baskı kalıplarının hazırlanması diğerlerine göre zor ve pahalıdır. Bu teknik yüksek kalite aranan renkli baskılarda, örneğin ambalaj kâğıdı, duvar kâğıdı, muşamba basımı, pul basımı gibi işlerde kullanılır. Bu bölümde çalışanların görevleri:

•Özel bir kâğıdın üzerini ışığa duyarlı bir emülsiyon ile kaplar,

•Kuruduktan sonra basılması istenen desenin filmini yerleştirir,

•Basılması istenmeyen kısımları aside dayanıklı bir madde ile kaplar,

Kalıba asidi yedirerek çukurcuklar oluşturur, buraların mürekkep ile dolmasını sağlayarak baskıya geçer.                                                               

Serigrafi (Elek) Baskı: Bu baskı tekniği paslanmaz çelik ve bronz gibi kalıpların kullanıldığı bir ‘şablon’ baskı türüdür. Bununla cam, tahta, plastik vb. malzemeler üzerine baskı yapılabilir. Özellikle reklamcılık sektöründe çok kullanılır. Bu bölümde çalışanların görevleri:

•Baskı filmini çeker, kalıbını hazırlar,      

•Uygun boyayı seçer,

•Şablonun üzerine mürekkep koyar, altına baskı malzemesini de koyarak baskının gerçekleşmesini ve kurutma tezgâhlarında kurumasını sağlar,

•Ürün üzerinde gerekli incelemeyi yaparak kontrol eder.

Ayrıca son yıllarda ambalajlama ve etiket baskı alanında kullanımı yaygınlaşan Flekso ve Letterpress baskı teknikleri ile bilgisayar ortamından doğrudan baskı yapma olanağı sağlayan Dijital baskı tekniği kullanılmaktadır. Dijital baskı tekniği, dijital ortamdan doğrudan baskı sağlaması bakımından film pozlama, film banyo, elle montaj, manuel kalıp pozlama ve kalıp banyo gibi ara işlemlerin tümünü ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca çok yönlü olarak bazı baskı tekniklerinin hizmetine sunulan CTP yani “Computer To Plate”, Türkçe versiyonu ile “Bilgisayardan Kalıba Pozlama” tekniği ile de bugün baskı öncesi aşamada dijital makinelerde sağlanan tasarrufa ve çabukluğa yönelik film, renk ayrımı ve montaj gibi işlemlerin tümü, dijital baskı tekniğinde olduğu gibi yakın bir gelecekte çoğu işletmede ortadan kalkacaktır. Basım sonrası yapılan işler; Baskıdan çıkan yarı mamullerin kırma-katlama, harmanlama (sıraya koyma) kesme, ciltleme ve dağıtımdır. Bunun için:

•Forma halinde basılan yarı işlenmiş ürünlerin kırım makinesinde kırma-katlama işini yapar veya başka matbaada kırılmasını sağlar,  

•Harmanlama işini yapar veya başka matbaada yaptırır,

•Karton kapaklı veya cilt kapaklı olmasına göre dikiş işlemini yaptırır,

•Matbaa bıçağıyla ebatlarına uygun olarak keser ya da kestirir ve ürünü kullanılacak şekle getirir.

KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMAN

•Harf kasaları, harfler ve harf karakterleri,        

•Klişeler ve klişe altlıkları,

•Numaratör, çeşitli gramajda kâğıt, karton, mukavva, karbon kâğıdı, cam, boya, mürekkep vb. ile cilt bezi ve sicim,

•Takatuka, çeşitli boyda tornavida, metal ve lastik takozlu çekiçler, keskiler, düz ağızlı zımbalar, makas, çift, espas ve kumpaslar,

•El mikrometresi (kalınlık ölçmek için)

•Tel dikiş (zımba), iplik dikiş makinesi ve kırma makinesi,

•Işıklı masa,        

•Mikro kamera, film kesme makinesi ,     

•Otomatik banyo makinesi,

•Dizgi makinesi ve ofset baskı makinesi,  

•Pres makinesi ve vakumlu serigraf baskı tezgahı,

•Bilgisayar,

•Tutkal, benzin vb. ile asit içerikli bazı kimyasallar.

MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER

•Basım işlerine ilgi duyan ve estetik görüşe sahip,

•El, göz ve parmaklarını eşgüdümlü kullanabilen,

•Renkler, çizgiler ve şekiller arasındaki ilişkileri algılayabilen,

•Ayrıntıları algılayabilen,       

•Mekanik yeteneğe sahip,

•Dikkatli, titiz,

•Bir işi planlayabilme ve uygulamaya koyabilme özelliğine sahip

ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Çalışma ortamı; işyerinin sektörüne ve büyüklüğüne göre farklılıklar göstermekle birlikte, Matbaa teknikeri/Basım-Yayıncılık teknikeri genellikle basım işlerinin yapıldığı bölümlerde çalışırlar. Özellikle kamuya ait matbaa ve basımevlerinde ise sipariş kaydı, evrak izlenmesi, yazışmalar, ortalama maliyet hesabı ve ürün teslimi gibi işlerin yapıldığı büro ortamlarında da çalışabilmektedirler. Banyo hane ve basım hanede; ortam kapalı, gürültülü nemli ve rahatsız edici şekilde kokuludur (makine dairesinin bulunduğu yer). Ürünün basılabilmesi için hazırlık ve basım aşamalarında sürekli kullanılan mürekkep, boya, benzin, yağ ve asit içerikli kimyasal maddeler makinelerin keskin bir koku yaymasına neden olmaktadır. Bu meslekte (büro dışında)çoğunlukla ayakta çalışılmaktadır. Hem insanlarla  (malzeme satıcıları, müşteriler, diğer çalışanlar vb.) hem makinelerle çalışma söz konusudur. Birinci derecede verilerle çalışılmaktadır.

MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Mesleğin eğitimi üniversitelere bağlı meslek yüksekokullarının Basım ve Yayın Teknolojileri bölümünde verilmektedir.

MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

•Lise veya dengi okul mezunu olmak,

•Meslek liselerinin, ÖSYS kılavuzunda belirtilen bölümlerinden mezun olanlar “Basım ve Yayın Teknolojileri” önlisans programına sınavsız geçiş için başvurabilirler.

•Ayrıca mezunlar, yükseköğretime giriş sınavlarında başarılı oldukları takdirde, ÖSYS kılavuzunda belirtilen programlara yerleştirilebilirler.

EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Eğitimin süresi 2 yıl olup, teorik ve pratik olarak sürdürülür.

EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA

Eğitimi başarı ile bitirenler Basım ve Yayın Teknolojileri Önlisans Diploması verilir.

ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI

Basım-yayın teknikeri, her türlü basım ve çoğaltma işleminin yapıldığı özel ve kamu işyerlerinde çalışabilirler. Bunlar; kitap, dergi, afiş, broşür, tanıtım yayınları basan özel matbaalar olabileceği gibi, pul, banknot vb.nin basıldığı kamuya ait matbaa veya basımevleri olabilir. Basımevleri matbaalara nazaran çok daha büyük ölçekli işyerleri olup daha teknolojik makinelerle çalışılmaktadır. Her geçen gün bilgisayarlı ve otomatik makinelerin kullanımının artmasıyla bu alanda çalıştırılacak işgücünün niteliği de önem kazanmaya başlamıştır. Çünkü bir çalışan 2-3 otomatik makineyi kullanarak sayfalarca basım yapabilmektedir.

Basım-yayın teknikeri bağımsız işyeri açabilme olanakları da vardır. Bunun için bilgisayarlı dizgi makinesi, ofset baskı makinesi, kalıp çekme makinesi, ışıklı masa ve bazı araç-gerecin mutlaka edinilmesi gerekmektedir. Bunlar basım için şart makine ve aletler olup, basım sonrası işlemler de yapılacaksa o tür makinelerin da satın alınması söz konusudur. Maliyeti yüksek sayılabilecek bu makinelere finansal kiralama (Leasing) yoluyla sahip olunmaktadır.

EĞİTİM SÜRESİNCE KAZANÇ

Eğitim süresince yani öğrencilik döneminde özel işyerleri ve kamu kuruluşlarınca sağlanan burs ve krediler dışında bir gelir söz konusu değildir.

EĞİTİM SONRASI KAZANÇ

Kazanç, çalışılan sektör ve işletmeye göre değişmektedir. Kamu sektöründe derece, kıdem ve teknik hizmetler sınıfındaki tazminatlara göre ücret alınmaktadır. Bu da asgari ücretin 2 katına yakındır. Özel sektörde ilk işe girişte asgari ücret düzeyinde olan kazanç, 3-6 ay içinde başarı durumuna göre artmaktadır. Kendi adına işyeri açan matbaa teknikerlerinin gelirleri de işyerinin kapasitesine göre değişmektedir. Son yıllarda eğitime ve tanıtıma verilen önemle birlikte basım-yayım işleri de gelişmiştir. Donanımlı bir matbaada sürekli ve hızlı basım yapılabildiğinden kazanç da diğerlerine göre yüksek olmaktadır.

MESLEKİ EĞİTİMDE İLERLEME

Basım ve yayın teknolojileri önlisans programını başarıyla tamamlayan öğrenciler, “Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavında (DGS)” başarılı oldukları takdirde; ÖSYS kılavuzunda belirtilen programlara kontenjan dâhilinde dikey geçiş yapabilirler.

İŞ HAYATINDA İLERLEME

Kamuda çalışan matbaa teknikerleri, yükselme sınavlarına girerek şef ya da yönetimde görev alabilirler. Özel sektörde ise yine ustabaşılık veya vardiya amirliği gibi idari görevleri yapabilirler.